Tüzel kişi, hukuk sistemlerinde gerçek kişiler dışında, kendi iradeleri ve organları aracılığıyla hak ve borçlara sahip olabilen, dava açabilen ve kendisine dava açılabilen bir varlığı ifade eder. Tüzel kişilik, genellikle şirketler, dernekler, vakıflar ve kamu kurumları gibi kuruluşlar için kullanılır. Bu yazıda tüzel kişilik ne demek ve gerçek kişi ile tüzel kişi arasındaki farkları detaylı bir şekilde ele alacağız.
Tüzel Kişi Ne Demek?
Tüzel kişi demek; kanunlar çerçevesinde kurulmuş, belirli bir amaca hizmet eden ve kendi adına hak ve borçlara sahip olabilen topluluk veya malvarlığı olarak tanımlanabilir. Tüzel kişilik, belirli bir kurallar bütünü çerçevesinde faaliyet gösterir ve bu kurallar, tüzel kişinin kuruluşu, işleyişi ve sona ermesi gibi konuları düzenler.
Tüzel kişiler, hukuki ve ekonomik olarak bağımsız şekilde hareket eden, kendi hesabına işlem yapabilen organizasyonları tanımlar.T üzel kişiliğin en önemli özelliklerinden biri, tüzel kişiliğin kendi adına mal varlığına sahip olması ve bu mal varlığını kullanabilmesidir.
Kimlere Tüzel Kişi Denmektedir?
Tüzel kişi kavramı, çeşitli türde kuruluşlar ve topluluklar için kullanılmaktadır. Başlıca tüzel kişi türleri şunlardır:
Şirketler: Ticari faaliyetler yürütmek amacıyla kurulan ve kar elde etmeyi hedefleyen kuruluşlardır. Limited şirketler, anonim şirketler ve kollektif şirketler bu kategoride yer alır.
Dernekler: Belirli bir amaç için bir araya gelen kişilerin oluşturduğu dernekler tüzel kişilere örnektir. Dernekler, kar amacı gütmez ve sosyal, kültürel veya sportif faaliyetlerde bulunabilirler.
Vakıflar: Belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere belirli bir mal varlığının tahsis edildiği tüzel kişiliklerdir. Vakıflar, eğitim, sağlık, sosyal yardım gibi alanlarda faaliyet gösterebilirler.
Kamu Kurumları: Devlet tarafından kurulan ve kamu hizmeti sunan tüzel kişiliklerdir. Belediyeler, üniversiteler ve bakanlıklar bu kategoriye girer.
Tüzel Kişi Çeşitleri Nelerdir?
Tüzel kişi çeşitleri kişi toplulukları ve mal toplulukları olarak literatürde iki şekilde ifade edilebilmektedir. Ortak bir amacın gerçekleştirilmesi amacıyla bir araya gelmiş kişilerin toplamından oluşan kişi toplulukları olarak ifade edilen tüzel kişileri tanımlar. Bunlardan bazıları ticari amaç için (ticari şirketler gibi), bazıları da başka amaçlar için (dernekler gibi) oluşturulmaktadırlar. Mal toplulukları ie, belirli bir bir amacın yerine getirilmesi için belli bir mal varlığının bu amaç etrafında kullanılmasıyla oluşan tüzel kişilerden oluşmaktadır.
Bunlar, kamu ve özel hukuk tüzel kişileri olmak üzere iki kategoriye ayrılır:
Özel Hukuk Tüzel Kişi Örnekleri
- Anonim Şirketler: Sermayesi pay edilmiş, ortakların sorumluluğu ortaya koydukları sermaye payları ile sınırlı olan şirketlerdir.
- Limited Şirketler: Bir ya da birden çok gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulan, ortakların sorumluluğu, payları kadar olan şirketlerdir.
- Dernekler: Belirli bir amaç için bir araya gelen kişiler tarafından kurulan ve tüzel kişilik kazanan kuruluşlardır.
- Vakıflar: Belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere bir malvarlığının tahsis edilmesiyle oluşan tüzel kişiliklerdir.
Kamu Hukuku Tüzel Kişi Örnekleri
- Belediyeler: Yerel yönetim hizmetlerini yürütmek üzere kurulan ve kamu tüzel kişiliğine sahip olan kuruluşlardır.
- Üniversiteler: Eğitim ve araştırma faaliyetlerinde bulunan, kamu tüzel kişiliğine sahip olan yükseköğretim kurumlarıdır.
- Bakanlıklar: Devletin yürütme organına bağlı olarak çeşitli kamu hizmetlerini yerine getiren, kamu tüzel kişiliğine sahip olan kurumlar.
- Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT): Kamu hizmetlerini yürütmek üzere kurulan ve kamu tüzel kişiliğine sahip olan ekonomik işletmelerdir.
Tüzel Kişilik Nasıl Kazanılır?
Tüzel kişilik kazanılması, kuruluş aşamalarının tamamlanması ve gerekli yasal prosedürlerin yerine getirilmesi ile mümkündür. Tüzel kişilik kazanma süreci şu adımlarla özetlenebilir:
- Kuruluş Kararının Alınması: Tüzel kişi kurulacaksa, bu kararın alınması gerekir. Örneğin bir şirket kuracaksa kurucu ortaklar arasında bu kararın alınması gereklidir.
- Kuruluş Sözleşmesinin Hazırlanması: Tüzel kişiliğin türüne göre gerekli kuruluş sözleşmesi hazırlanır. Şirketler için ana sözleşme, dernekler için tüzük ve vakıflar için senet hazırlanır.
- Noter Onayı ve İmza Beyannamesi: Kuruluş belgeleri noter tarafından onaylanır ve kurucuların imza beyannameleri alınır.
- Yetkili Makamlara Başvuru: Hazırlanan belgeler ve gerekli ekler, yetkili mercilere sunulur. Örneğin, şirketler için Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne başvuru yapılır.
- Tescil ve İlan: Belgeler uygun bulunursa tüzel kişilik ticaret siciline veya ilgili sicile tescil edilir ve resmi gazetede ilan edilir.
Bu aşamaların tamamlanmasıyla tüzel kişilik kazanılmış olur ve tüzel kişi, hukuki olarak varlık kazanır.
Gerçek ve Tüzel Kişi Farkları Nelerdir?
Gerçek kişiler ve tüzel kişiler, hukuki sistemde farklı özellikler ve sorumluluklar taşırlar. Bu iki varlık türü arasındaki temel farkları anlamak, hukuki işlemlerde ve ticari faaliyetlerde doğru kararlar vermek açısından önemlidir. Gerçek kişiler bireylerdir, tüzel kişiler ise belirli bir amacı gerçekleştirmek için oluşturulmuş topluluklar veya mal varlıklarıdır. İşte gerçek kişiler ve tüzel kişiler arasındaki detaylı farklar:
Varlık ve Kimlik
Gerçek kişiler, doğumla birlikte varlık kazanırlar ve ömürlerinin sonuna kadar bu varlıklarını sürdürürler. Hukuken bir kimlikleri vardır ve bu kimlik, doğum belgesi, kimlik kartı, pasaport gibi resmi belgelerle tanımlanır. Gerçek kişiler bireylerdir ve kişisel hak ve özgürlüklere sahiptirler.
Tüzel kişiler ise hukuki bir işlem veya kuruluş kararı ile varlık kazanırlar. Tüzel kişiliğin varlık kazanabilmesi için belirli prosedürlerin yerine getirilmesi gereklidir. Bu prosedürler arasında kuruluş sözleşmesinin hazırlanması, noter onayı, ilgili sicillere kayıt ve ilan gibi adımlar bulunur. Tüzel kişiler, kanunlar çerçevesinde belirli bir amaca hizmet etmek için oluşturulmuş topluluklar veya mal varlıklarıdır.
Hak ve Borçlar
Gerçek kişiler, şahsi hak ve borçlara sahiptirler. Birey olarak hukuki işlem yapabilir, mülkiyet hakkına sahip olabilir, dava açabilir ve aleyhine dava açılabilirler. Gerçek kişilerin hakları ve borçları kişisel mal varlıkları ile sınırlıdır ve doğrudan kendilerini ilgilendirir.
Tüzel kişiler ise kendi adına hak ve borçlara sahip olabilirler. Tüzel kişilik kazandıktan sonra, bu hak ve borçları organları aracılığıyla kullanabilirler. Bir şirketin yönetim kurulu, şirket adına kararlar alır ve bu kararlar tüzel kişiyi bağlar. Tüzel kişiler, kendi mal varlıkları ile hak ve borçlara sahip olurken, ortaklarının sorumluluğu genellikle sınırlıdır.
Sorumluluk
Gerçek kişiler, şahsi mal varlıkları ile sorumludurlar. Birey olarak yaptıkları hukuki işlemlerden ve borçlardan kişisel mal varlıkları ile sorumluluk taşırlar. Bir borcun ödenmemesi durumunda, borçlu kişinin kişisel mal varlığına haciz konulabilir.
Tüzel kişiler ise kendi mal varlıkları ile sorumludurlar. Tüzel kişilerin ortakları veya üyeleri, genellikle sadece koydukları sermaye veya taahhüt ettikleri katkı oranında sorumluluk taşırlar. Örneğin,anonim şirketlerde hissedarların sorumluluğu, sahip oldukları hisse senetlerinin değeri ile sınırlıdır.
Kuruluş ve Sona Erme
Gerçek kişiler, doğal yollarla varlık kazanırlar; doğumla birlikte hukuki varlıkları başlar ve ölümle sona erer. Bireylerin yaşamları boyunca sahip oldukları hak ve yükümlülükler, ölüm sonrası mirasçılarına geçer.
Tüzel kişiler ise belirli hukuki prosedürler sonucunda kurulur ve sona ererler. Tüzel kişiliğin kurulması, gerekli belgelerin hazırlanması, noter onayı, ilgili sicillere kayıt ve ilan gibi adımları içerir. Tüzel kişiliğin sona ermesi ise fesih, iflas veya tasfiye gibi işlemlerle gerçekleştirilir. Tüzel kişilik sona erdiğinde, sahip olduğu mal varlığı belirli kurallar çerçevesinde dağıtılır.
Faaliyet Alanı
Gerçek kişiler, bireysel olarak her türlü faaliyeti gerçekleştirebilirler. Kendi adlarına ticaret yapabilir, sözleşme imzalayabilir, mülk satın alabilir ve satabilirler. Bireylerin faaliyet alanı, kişisel yetenekleri, bilgileri ve yasal sınırlamalarla belirlenir.
Tüzel kişiler ise kuruluş amaçlarına uygun faaliyetlerde bulunurlar. Tüzel kişilerin faaliyet alanı, kuruluş belgelerinde belirtilen amaç ve faaliyet konuları ile sınırlıdır. Örneğin bir ticaret şirketi sadece ticari faaliyetlerde bulunabilirken, bir dernek sosyal veya kültürel amaçlarla faaliyet gösterebilir. Tüzel kişilerin faaliyet alanları, yasal düzenlemeler ve kendi iç tüzükleri ile belirlenir.
Gerçek ve tüzel kişiler arasındaki bu farklar, hukuki işlemler ve ticari faaliyetler açısından büyük önem taşır. Gerçek kişiler bireysel olarak hareket ederken, tüzel kişiler belirli kurallar ve organlar aracılığıyla faaliyetlerini sürdürürler. Bu nedenle, hukuki ve ticari işlemlerde, gerçek ve tüzel kişiliklerin taşıdığı özellikler ve sorumluluklar dikkate alınmalıdır.
e-Ticaret Şirketleri Tüzel Kişi Olabilir mi?
e-Ticaret şirketleri, diğer ticaret şirketleri gibi tüzel kişilik kazanabilirler. Tüzel kişilik kazanarak e-ticaret faaliyetlerini daha düzenli ve güvenilir bir şekilde sürdürebilirler. e-Ticaret şirketleri, anonim şirket veya limited şirket olarak kurulabilir ve ticaret siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazanırlar. Bu şekilde hukuki ve mali yükümlülüklerini yerine getirirken, müşteri ve iş ortakları nezdinde güvenilirliklerini artırırlar.
Bu içeriklerimiz de ilginizi çekebilir:
Bulut Teknoloji Nedir? Bulut Sistem Nasıl Çalışır?